Cruciaal

NUR: 700

Leesfragment

Recensies

Christelijk weekblad

03-04-2015

Uit Centraal Weekblad 3 april 2015

Is de dood van Jezus niet altijd een ergernis of een dwaasheid?"

Ja zeker, maar dat dat kun je ook te snel zeggen, om je eigen taal te beschermen bijvoorbeeld of als je er feitelijk een theologisch model mee verdedigt. Ik ken trouwens ook veel mensen die juist erg geïnspireerd zijn door de het idee van verzoening door voldoening. Er zijn alleen verschillende invalshoeken nodig." Opvallend is dat alle bijdragen in Cruciaal zelf ook weer een voorlopig en vaak ook paradoxaal karakter dragen. Sluitende conclusies zijn er niet veel te vinden. Blijf zelf nadenken, lijken de schrijvers te willen zeggen. Zoek wat aansluit bij je cultuur, en loop je vast in een benadering, zoek dan een andere. Er zijn genoeg aanknopingspunten.

De mensen die een bijdrage aan Cruciaal hebben geleverd, verschillen nogal van elkaar in theologische ligging; is dat expres zo uitgezocht? "Jazeker. Ik zie deze mensen als de toppers in hun vak en die wilden we graag bij elkaar brengen. We merken dat het eigenlijk geen probleem meer is, zo divers uit te nodigen. Over de kerkmuren heen zie ik werkelijke interesse in andere posities. En daarin laten we al meteen de verscheidenheid zien van al die beelden in de Bijbel."

Cruciaal. De verrassende betekenis van Jezus' kruisiging Met bijdragen van verschillende theologen, met eindredactie van Hans Burger en Reinier Sonneveld. Henk Bakker gaat in op het beeld van de overwinning, Erik Borgman bespreekt het aspect van de bevrijding; de bijdrage van Hans Burger is getiteld Voorbij de offerkritiek. Kees van der Kooi schrijft over Vrede stichten, Willem Ouweneel over Jezus als het voorbeeld en de rabbi, en Maarten Wisse gaat in op het beeld van de rechter.

NBD Biblion

25-03-2015

De dood van Jezus is het meest beslissende moment in de geschiedenis geweest. Deze gebeurtenis heeft onze relatie met God hersteld. Maar hoe dan? Er bestaan verschillende ideeën over dit hoe. Het meest voorkomende is het beeld van Anselmus' ''verzoening door voldoening', dat door veel gereformeerden, puriteinen en evangelicalen aangehangen wordt. Er is echter meer over de verzoening te zeggen. Het spreken van de bijbel is veel rijker. In zes essays van de hand van auteurs met verschillende achtergronden beschrijft dit boek de verschillende modellen van verzoening. Het gaat om bevrijding, offer, recht(spreken) of om overwinning. Telkens begint God weer opnieuw, vertelt de bijbel. Ook de komst van Jezus is zo'n nieuwe start. Toch mislukt dat ook. De opstanding vertelt dat het verhaal van God met
ons toch door gaat. Geschikt voor met name protestants-christelijke studiegroepen.
Recensent: C. Bergstrom

TU Magazine Kampen

20-03-2015

De kruisiging van Jezus is voor christenen cruciaal, het draaipunt van de geschiedenis. Daar werd de wereld gered. Maar hoe kan zoiets gruwelijks zo'n mooie betekenis hebben? En wat is precies de verandering die heeft plaatsgevonden? Is daarvan iets merkbaar en hoe dan? In de Bijbel en in de kerkgeschiedenis is de kruisiging op veel manieren uitgelegd. In Cruciaal proberen christelijke denkers van diverse achtergronden deze rijkdom weer helder te krijgen: Henk Bakker, Hans Burger, Erik Borgman, Kees van der Kooi, Willem Ouweneel en Maarten Wisse. Elk behandelen ze een bekende metafoor om de kruisiging te begrijpen. Het resultaat is een diepzinnig en prettig leesbaar boek, dat de lezer onder de indruk brengt van de rijkdom van de kruisiging van Christus.

Gereformeerde Kerkbode Gr. Fr. Dr.

19-03-2015

De betekenis van het kruis van Christus

Eind 2014 verscheen onder de titel Cruciaal een boekje over verschillende aspecten van het kruis van Christus. In deze weken voor Goede Vrijdag, de zogenaamde lijdensweken of de 40-dagentijd, wil ik aandacht geven aan de centrale betekenis van het kruis van Christus. Daarbij wil ik dit boekje betrekken.

Op het kruis van Christus raak je niet uitgekeken en je raakt er niet over uitgepraat. Maar is dat echt de centrale boodschap van de Bijbel? Paulus zegt: ik heb geen andere boodschap te verkondigen, dan Jezus, de Gekruisigde. Maar dat evangelie wordt in Handelingen ook regelmatig het evangelie van de Opstanding genoemd. Welke betekenis, of betekenissen, heeft het kruis precies? Want het gaat niet om het kruis zelf, maar om de betekenis van de kruisiging van Jezus Christus. Voor de wereld. Voor ons.

Meerdere aspecten De hoofdlijn van genoemd boekje is dat de betekenis van Christus kruisiging vaak versmald is tot één aspect, namelijk verzoening door voldoening. Het boekje heeft het dan over het verzoeningsmodel. Vanaf Anselmus (ca. 1100) en via Calvijn (ca. 1550) is dit model dominant geworden in de gereformeerde traditie (vgl. HC v/a 15 en 16). Er zijn ook andere modellen of metaforen. Dat betekent dat over het kruis van Christus en de betekenis daarvan, door de Bijbel in meerdere beelden gesproken wordt. Bij het verzoeningsmodel gaat het bijvoorbeeld om een juridische metafoor: de schuld moet worden betaald, de straf moet worden ondergaan. Andere beelden, die in dit boek besproken worden: het beeld van de overwinning het beeld van de bevrijding het beeld van het offer het beeld van de verzoening het beeld van de rabbi/redder het beeld van de rechter De bedoeling van het boekje is dat we een rijker zicht krijgen op de betekenis van het kruis van Christus (vgl. de ondertitel). Deze beelden overlappen elkaar soms (vgl. overwinning en bevrijding), maar vormen gezamenlijk inderdaad een verrijking. Verbindingen? In het boekje wordt gezocht naar een mogelijkheid om al die aspecten te verbinden onder één paraplu-begrip. Enkele suggesties worden gedaan maar niet uitgewerkt. Een paar dingen vielen op: verzoening door voldoening wordt nog sporadisch in positieve zin genoemd en wordt weinig uitgewerkt in bijna elk hoofdstuk komt toch die verzoening door voldoening wel even naar voren. Misschien dat juist van daar uit toch een verbinding gelegd kan worden tussen al die verschillende beelden.

Toewijding Een voorbeeld: bij het beeld van een offer wordt vooral ingezoomd op de toewijding van Jezus Christus, aan Zijn Vader, aan de Missie die de Vader Hem had opgedragen. Je ziet hier inderdaad een aspect van toewijding. Voor ons ter navolging (vgl. de meditatie in deze Kerkbode). Daarin is Jezus ook een voorbeeld voor ons. Maar in feite heb je het dan vooral over dankoffers, gelofte-offers e.d. Dat is een versmalling van het offer-beeld. Want er zijn ook andere offers: zondoffers, schuldoffers, zoenoffers. Denk aan de offers op Grote Verzoendag. Dan gaat het om zonde, om schuld, die verzoend moet worden. Over de straf, die daarvoor gedragen moet worden (Jes 53). En dat daarbij het offerdier de plaats inneemt van de offeraar. Ook dat is van belang voor de betekenis van het kruis van Christus.

Betaling Bij verzoening door voldoening past het begrip betaling. De schuld is betaald wanneer er voldaan is. Hier doet zich iets merkwaardigs voor. Ik merk dat het woordje betaling in meerdere bijdragen in deze bundel (het gaat om 6 verschillende auteurs) niet of alleen in kritische zin genoemd wordt. In gesprekken met collegas merk ik soms hetzelfde. Waarom is dat? Er is m.i. een duidelijke bijbelse grond om bij Christus kruisdood te spreken als betaling voor onze zonden. Jezus kwam om Zijn leven te geven, als losprijs voor velen (Mat 20:28; Mrk 10:45; 1 Tim 2:6). Het gaat over de schuld die voldaan is (Jes 40:2; Rom 5:6). Er is betaald: 1 Kor 6:20; 7:22v; Gal 3:13; 1 Ptr 1:18. Jezus heeft de straf voor ons gedragen (Jes 53). Zo heeft Jezus voor onze zonden betaald. Ook het woordje straf kwam ik niet meer tegen in deze bundel. Tenzij ik het over het hoofd heb gezien. God als Rechter, Gods straffende gerechtigheid, is geen geliefd onderwerp. Maar het evangelie is juist, dat die straf ons voorbij gaat: denk aan het bloed van het lam aan de deurposten, toen Israël uit Egypte werd bevrijd (Ex 12). Dankzij het bloed van dat offerlam ging de doodsengel de Israëlieten voorbij en spaarde hun eerstgeboren zonen. Dat werd daarna jaarlijks gevierd in het Pesach-feest. Juist dat lam stond symbool voor Christus (vgl. Avondmaal!), als Lam van God dat de zonden der wereld wegneemt (Joh 1:29).

Vergeving en relatie Het begrip relatie ben ik in dit boekje alleen in korte aanduidingen tegengekomen. Bij het offer van Christus aan het kruis gaat het om verzoening van onze zonden. En dat heeft alles met relatie te maken, namelijk het herstel van onze relatie met God. Dat zit toch wel in het woord verzoening en zoenoffer. Het geldt van alle relaties, dat die alleen duurzaam kunnen zijn, wanneer de betrokken partijen bereid zijn om elkaar te vergeven. Neem het huwelijk: als je met elkaar getrouwd bent, weet je bijna alles van elkaar. Dan ken je ook elkaars zwakheden en gebreken. En omdat we allemaal zondig zijn, gebeurt het een keer, dat je iets doet, wat die relatie beschadigt. Omdat je de ander hebt gekwetst, ten onrechte hebt beschuldigd, of hebt bedrogen. Dat kan alleen weer goed komen, wanneer de ander bereid is om te vergeven. Maar ook dan kost het soms tijd, voordat de relatie echt hersteld is. Als het vertrouwen beschadigd is, moet je ook het vertrouwen weer terug zien te winnen. Vergeven is altijd moeilijk. Vooral wanneer een vertrouwensrelatie schade heeft opgelopen. Vergeven betekent dat je afziet van vergelding. Dat er geen recht gedaan wordt. Degene die vergeeft, die moet dat incasseren. In die zin is vergeven altijd een vorm van lijden. De relatie met God was door ons als mensen beschadigd. God vindt het zó belangrijk om die relatie toch voort te zetten, dat Hij bereid is te vergeven. Maar dat betekent dat Hij zelf moet incasseren: lijden. Dat is wat we zien in het kruis van Christus. Zo zorgt God voor herstel van de relatie. Bij Hem betekent dat trouwens dat tegelijk ook recht gedaan wordt. Dat is het bijzondere bij God. Een groot wonder, dat alles te maken heeft met Gods Drieëenheid. Wat voor mensen onmogelijk is, is mogelijk bij God!

Lijden om Christus wil Nog een laatste aspect wil ik noemen, dat in het boekje ook weinig aandacht krijgt. Wat trouwens in het korte bestek van dit boekje ook niet mogelijk is. Dat het volgen van Jezus Christus lijden met zich meebrengt, daar is de bijbel heel duidelijk over. Dat kan gewoon niet anders: ze hebben Mij vervolgd, ze zullen ook u vervolgen. Omdat jullie niet meer bij deze wereld horen, zoals Ik niet bij deze wereld hoor (Joh 15:20). En Hij zegt ook: zálig bent u, wanneer men u smaadt en vervolgt om Mij. Verblijdt u en verheugt u, want groot is uw loon in de hemelen (Mat 5:11,12). In het boek Handelingen zien we dat gebeuren, direct al bij de apostelen. Petrus en enkele andere apostelen werden door de Joden gevangen genomen. En als ze weer vrij gelaten worden, dan lezen we: ze gingen weg, verblijd, dat zij verwaardigd waren ter wille van de Naam smadelijk behandeld te zijn (Hd 5:41). Petrus schrijft dat ook in zijn eerste brief: verblijdt u naarmate u deel hebt aan het lijden van Christus. Indien u door de Naam van Christus smaad lijdt, bent u zalig (1 Ptr 4:13,14).

Christus lijden: niet compleet? In Kol 1:24 zegt Paulus iets, wat daarbij aansluit. Maar in dit vs lezen we ook nog iets anders, namelijk dat lijden voor Christus op één lijn staat met lijden voor de geméénte van Christus. Vaak gaat dat samen. Johannes schrijft: omdat Christus Zijn leven voor òns heeft overgehad, moeten wij voor onze broeders en zusters ons leven over hebben (1 Joh 3:16). God liefhebben kan niet zonder ook je broeders en zusters lief te hebben. Dus: bereid zijn om voor Christus en voor de gemeente te lijden. In Kol staat dat er wel een beetje eigenaardig. Tenminste in onze vertaling. Paulus heeft het erover, dat hij mag aanvullen wat er nog aan Christus lijden ontbreekt. Alsof Christus lijden niet compleet en niet voldoende was. Alsof iemand als Paulus dat zou kunnen aanvullen, en alsof ook Paulus lijden verzoenende kracht zou hebben. Dat is niet de bedoeling van wat hier staat. Het gaat hier om het lijden ter wille van Christus. Om het lijden van de geméénte van Christus dus. Vanwege de eenheid van Christus met Zijn gemeente zit daar wel een verband tussen: het lijden van de gemeente van Christus is ook het lijden van Christus zelf.

Als wij lijden, lijdt Chrístus Wie één van de Mijnen iets aandoet, die doet dat Mij aan, zegt Christus (Mat 25:45). Dat zei Hij ook tegen Paulus, die de eerste christenen vervolgde: Saul, waarom vervolgt u Mij (Hd 9:4). Calvijn zegt het zo: zoals Christus eenmaal geleden heeft in Zijn eigen lichaam, zo lijdt Hij nog alle dagen in zijn leden, namelijk de gemeente. Maar dat lijden is wel iets anders dan Christus verzóenend lijden. Want dat kan nooit door een mens worden aangevuld. Je zou vs 24 zo kunnen weergeven: aanvullen wat er nog ontbreekt aan het lijden om Christus wil, namelijk het lijden van zijn lichaam, de kerk. Paulus stelt het zó voor, dat God aan Zijn kerk een bepaalde hoeveelheid lijden heeft toegemeten. Voordat Christus terugkomt, moet de maat van dat lijden vol zijn. En dan zegt Paulus: alles wat ik lijd, hoeft de gemeente niet meer te lijden. Zo help ik om de maat vol te maken. Ik help aanvullen wat nog ontbreekt. Zodat Christus spoedig kan terugkomen.

Slotsom Er zitten inderdaad veel aspecten aan het lijden en de kruisdood van Jezus Christus. Nog meer dan in het genoemde boekje aan de orde kon komen. Het boekje is een verrijking in die zin, dat verschillende aspecten apart benoemd worden en het eigene daarvan naar voren wordt gehaald. Maar daardoor worden de verschillende artikelen vaak ook eenzijdig. Terwijl het toch niet is gelukt om overlappingen te voorkomen. Kritiek is ook mogelijk: het geheel overziend merk ik een verschuiving van rechtvaardiging naar heiliging, van vergeving naar vernieuwing. Misschien onbewust, maar soms ook heel bewust wordt ten onrechte kritiek geuit op de gedachte van verzoening door voldoening. In die zin gaat het niet alleen om aanvulling van het bestaande beeld. Wie dat beseft kan toch veel van dit boekje leren. En waar het om gaat: opnieuw de cruciale betekenis van Jezus kruisiging doordenken. Dat past precies in deze lijdenstijd, voorafgaand aan Goede Vrijdag.

Woord en Dienst

18-03-2015

Over de betekenis van het kruis ben je niet zomaar uitgedacht. In Cruciaal proberen zes auteurs - merendeels afkomstig uit orthodoxe hoek - in zes essays de kruisiging van Jezus Christus te begrijpen. Dat doen ze aan de hand van verschillende bijbelse metaforen, waardoor het boek iets heeft van een collage. De redacteuren willen met deze bundel laten zien dat het spreken van de Bijbel over het kruis rijker is dan alleen het model van 'verzoening door voldoening'. Deze insteek maakt deze uitgave vooral voor een meer orthodox lezerspubliek interessant. Al met al een fris maar pittig boek.

Opwekking

13-03-2015

De kruisiging van Jezus is voor christenen cruciaal, het draaipunt van de geschiedenis. Ze ervaren dat de wereld op dat moment werd gered. In de Bijbel en in de kerkgeschiedenis is de kruisiging op veel manieren uitgelegd. In dit boek proberen zes christelijke denkers van diverse achtergronden deze rijkdom helder te krijgen Henk Bakker, Hans Burger, Erik Borgman, Keés van der Kooi, Willem J. Ouweneel en Maarten Wisse. Elk behandelen ze een bekende metafoor om de kruisiging te begrijpen. Ze duiken diep in de theologie en de Bijbel, maar brengen hun ontdekkingen ook terug naar onze tijd. Het resultaat is een diepzinnig en tegelijkertijd toegankelijk boek over het beeld van overwinning, bevrijding, het offer, verzoening, de rabbi en de rechter in relatie tot de kruisiging. Het geeft de lezer een indrukwekkend totaalbeeld van de rijkdom van de kruisiging van Christus

Nederlands Dagblad

20-02-2015

Wat het kruis allemaal betekent.

Verzoening door voldoening is zeker niet het enige model waarmee je de relevantie van de kruisiging van Jezus duidelijk kunt maken, stellen christelijke denkers van verschillende achtergronden in de essaybundel Cruciaal. De verrassende betekenis van Jezus kruisiging.

Onder redactie van Hans Burger en Reinier Sonneveld belichten zes auteurs Jezus als overwinnaar, bevrijder, vredestichter, rabbi, rechtvaardige en als offer. De bundel gaat vooral in op de relevantie van de kruisiging voor nu.
Verschillende auteurs vullen dit ook praktisch in en wijzen er bijvoorbeeld op dat christenen een thema als (sociale) gerechtigheid hoog in het vaandel moeten hebben staan.
Het meest prikkelend is het essay over Jezus als offer. Want voor een doorgewinterd christen mag het spreken over “offer” of “het bloed van het lam” vertrouwd en dierbaar zijn, we voelen wel een afstand als we er ook echt de beelden van zien. Daarbij komt dat de term jezelf opofferen een negatieve associatie heeft. Hoe kan het dan dat spreken over Jezus dood als een offer, een positieve betekenis heeft? En hoe kan deze wijze van uitdrukken ooit iemand bereiken die geen christelijke opvoeding heeft gehad? Hans Burger legt interessante verbindingen tussen het Oude en Nieuwe Testament en deze tijd. Het gaat in een offer om liefde, om toewijding aan God, om een leven waar God blij van wordt omdat het een geurige gave is.

De hoofdstukken zijn niet allemaal zo verrassend als de ondertitel van de bundel suggereert. Zo is het essay van Willem Ouweneel over Jezus als rabbi een beknopte weergave van wat hij hierover eerder schreef in zijn Evangelisch Dogmatische reeks (2009). En Maarten Wisse zet in zijn bijdrage over Jezus als rechtvaardige met name de visie van Faustus Socinus uiteen over Jezus als Verlosser (Het behoort niet bij het karakter van God om voldoening nodig te kunnen hebben om te kunnen vergeven) en de reactie van John Owen daarop.

Doordat de essays laagdrempelig zijn, wordt de theologische overdenking van het lijden en sterven van Christus opeens heel toegankelijk voor een breed publiek. De bundel biedt een goed handvat om in de lijdenstijd extra stil te staan bij deze onderwerpen.

Boekentafels.nl

18-12-2014

De kruisiging van Jezus is voor christenen cruciaal, het draaipunt van de geschiedenis. Ze ervaren dat toen de wereld werd gered. Maar hoe werkt dat? Hoe kan zoiets gruwelijks zon mooie betekenis hebben? Enkele belangrijke christelijke denkers van diverse achtergronden proberen deze rijkdom weer helder te krijgen. Elk behandelen ze een bekende metafoor om de kruisiging te begrijpen.